Mahmudxo‘ja Behbudiy diniy va dunyoviy bilimlar sohibi, o‘z asarlarida davrning o‘tkir muammolarini ko‘targan va ularga tahliliy munosabat bildirgan, umrining oxirgi damlarigacha millat qayg‘usi bilan hayot kechirgan Vatanning fidoyi o‘g‘loni. U o‘z davri o‘zbek mutafakkirlarining chinakam peshvosi bo‘lib tarixga kirdi.

Alloma merosiga chuqur nazar tashlansa, uning faoliyati din, falsafa, tarix, jamiyatshunoslik, qadriyatshunoslik, tilshunoslik, geografiya, iqtisod, siyosatshunoslik kabi turfa sohalarni qamrab olganiga guvoh bo‘lish tabiiy. Buni quyidagi uch omil bilan izohlash mumkin:

Birinchidan, alloma yashagan davrda Turkiston o‘lkasida ilm-fan taraqqiyotida qoloqlik kuzatilgani qahramonimizning ilm-fanning barcha sohalariga birdek e’tibor qaratishga majbur qilgan.

Mahmudxo‘ja Behbudiy tavalludining 145 yilligi

O‘tgan bir asr davomida yoshlarimizning ta’lim-tarbiyasiga ijobiy tomondan ta’sir o‘tkaza oladigan, tarix zarvaraqlariga muhrlangan bir qancha pyesa, spektakllar yaratildi. Albatta, teatr — ibrat uyi. Mazkur san’atning jozibasi ham uning jonliligidadir, desak xato bo‘lmaydi. Ana shu boqiy san’atning eng sara asarlaridan biri 1914 yilda Mahmudxo‘ja Behbudiy tomonidan yozilgan “Padarkush yoki o‘qimagan bolaning holi” dramasi hisoblanadi.

Mahmudxo‘ja Behbudiy mazkur 3 parda, 4 manzarali sahna asarini 1911 yilda yozib tugatgan. Pyesa ilk bor havaskorlar tomonidan 1914 yilning 15 yanvar kuni Samarqandning yangi shahar qismida namoyish etiladi. Adabiyotshunos olim Miyon Buzruk Solihovning yozishicha: “Ozarbayjonlik Aliasqar Asqarovning sahnani tartibga solishda ta’siri bo‘lgan. Hatto bu haqda uning rejissyorlik vazifasini bajarganini professor Abdulla Avloniy so‘zlagan edi”.

O‘tgan bir asr davomida yoshlarimizning ta’lim-tarbiyasiga ijobiy tomondan ta’sir o‘tkaza oladigan, tarix zarvaraqlariga muhrlangan pyesa, yuzlab spektakllar yaratildi. Albatta, teatr — ibrat uy. Mazkur san’atining jozibasi ham uning jonliligidadir, desak xato bo‘lmaydi. Ana shu boqiy san’atning eng sara asarlaridan biri 1914 yilda Mahmudxo‘ja Behbudiy tomonidan yaratilgan “Padarkush yoki o‘qimagan bolaning holi” dramasi hisoblanadi.

Mahmudxoʻja Behbudiy mazkur 3 parda, 4 manzarali sahna asarini 1911 yilda yozib tugatgan. Pyesa ilk bor havaskorlar tomonidan 1914 yilning 15 yanvar kuni Samarqandning yangi shahar qismida namoyish etiladi. Adabiyotshunos olim Miyon Buzruk Solihovning yozishicha: “Ozarbayjonlik Aliasqar Asqarovning sahnani tartibga solishda taʼsiri boʻlgan. Hatto bu haqda uning rejissyorlik vazifasini bajarganini professor Abdulla Avloniy soʻzlagan edi”. Oradan qirq kun oʻtib, yaʼni 1914 yilning 27 fevralida Toshkentdagi Turon gruppasi ushbu asarni sahnaga olib chiqib, tomoshabinlarga taqdim etadi. Yana Miyon Buzrukning soʻzlariga koʻra, “Padarkush”ni sahnaga qoʻyish uchun hozirlik 1913 yilning dekabr oyidan boshlangan boʻlib, bu yoʻlda jadid muallimlaridan Abdulla Avloniy, Muhammadjon qori, Nizom Xoʻjayev, Shokir Rahimiy va boshqalar jiddiy kirishadilar.

Mahmudxo‘ja Behbudiy tavalludining 145 yilligiga

2020 yilda xalqimiz tarixining murakkab damlarida, ma’rifat mash’alasini baland ko‘tarib chiqqan ulug‘ alloma va jamoat arbobi Mahmudxo‘ja Behbudiy tavalludining 145 yilligi keng nishonlanadi. Mutafakkirning ilmiy, ijodiy, pedagogik faoliyati va merosi alohida ahamiyatga molik. XX asr o‘zbek adabiyoti va san’atida, ijtimoiy-siyosiy jarayonlarida faol ishtirok etgan, millat ma’rifati, ozodligi, hurligi yo‘lida mardonavor kurashgan bu ulug‘ allomaning sermashaqqat va sermahsul faoliyati tarix sahifalaridan mangu o‘rin egalladi, avlodlar uchun ibrat maktabi bo‘lib qoldi.